Korzystanie z portali społecznościowych, takich jak Facebook, Twitter, Instagram i Tinder, stało się podstawą nowoczesnej komunikacji, głównie z tego powodu, że pozwala użytkownikom tworzyć poczucie przynależności i redefiniować ich sposób bycia. Pomimo wielu pozytywnych korzyści i wpływu tych portali na nasze życie, wciąż trwają dyskusje na temat tego jaką rolę odgrywają dziś media społecznościowe w naszym życiu.

Z perspektywy zdrowia psychicznego pojawiły się obawy dotyczące negatywnego wpływu nadmiernego korzystania z portali społecznościowych na zdrowie i dobre samopoczucie użytkowników, zwłaszcza młodych ludzi, którzy są entuzjastycznymi użytkownikami tej technologii. W 2011 roku Kuss i Griffiths byli pierwszymi naukowcami, którzy dokonywali systematycznego przeglądu literatury naukowej na temat nadmiernego korzystania z mediów społecznościowych. Chociaż jeszcze w 2011 roku było stosunkowo niewiele badań w tym temacie, okazało się, że dla niewielkiej grupy osób media społecznościowe miały znaczący szkodliwy wpływ na wiele aspektów ich życia, w tym na ich prawdziwe związki życiowe i osiągnięcia akademickie.

W ciągu ostatnich kilku lat pojawiło się wiele badań dotyczących tego, jak nadmierne korzystanie z mediów społecznościowych może negatywnie wpływać na zdrowie. Wśród nich wyróżnić można artykuł Kuss i Griffiths, w którym autorzy ponownie przeanalizowali badania na ten temat i pokazali, że korzystanie z mediów społecznościowych w wypadku mniejszości osób wiąże się z wieloma problemami psychologicznymi, takimi jak lęk, depresja, samotność, zespół nadpobudliwości psychoruchowej i uzależnienie. Ponieważ media społecznościowe są najczęściej dostępne za pośrednictwem smartfonów, ich użycie jest ściśle powiązane, a ich mobilny charakter przyczynia się do powstania nawyku nadmiernego sprawdzania telefonu, co powszechnie określa się jako „fear of missing out” (FOMO).

Dobra wiadomość jest taka, że stosunkowo niewielu ludzi jest naprawdę uzależnionych od mediów społecznościowych. Jednak korzystanie z mediów społecznościowych dla wielu ludzi jest nawykowe i może zacząć z dużą łatwością przenikać do wielu obszarów ich życia oraz stać się problematyczne, a nawet niebezpieczne. Takie zachowania jak sprawdzanie mediów społecznościowych podczas jazdy będzie przykładem zachowania niebezpiecznego, podczas gdy inne zachowania takie jak sprawdzanie mediów społecznościowych podczas spożywania posiłków z przyjaciółmi lub ciągłe sprawdzanie smartfona podczas oglądania filmu w kinie mogą być irytujące dla otoczenia i tym samym wskazywać na problematyczne używanie mediów społecznościowych. Inni mogą nawet być skłonni do zrywania kontaktów towarzyskich ze swoimi bliskimi lub przyjaciółmi, gdyż wolą sprawdzać media społecznościowe na swoim smartfonie (tzw. „Phubbing”).

Jeśli chcesz sprawdzić, czy możesz narazić się na uzależnienie od mediów społecznościowych, zadaj sobie te sześć prostych pytań:

• Czy spędzasz dużo czasu myśląc o mediach społecznościowych lub planując korzystanie z mediów społecznościowych?
• Czy czujesz potrzebę korzystania z mediów społecznościowych coraz częściej?
• Czy używasz mediów społecznościowych, aby zapomnieć o osobistych problemach?
• Czy często próbujesz ograniczyć korzystanie z mediów społecznościowych bez powodzenia?
• Czy stajesz się niespokojny/-a lub zmartwiony/-a, jeśli nie możesz korzystać z mediów społecznościowych?
• Czy używasz mediów społecznościowych tak bardzo, że miało to negatywny wpływ na twoją pracę lub studia?

Jeśli odpowiedź na wszystkie sześć z tych pytań brzmi „tak”, możesz być uzależnionym lub rozwijasz uzależnienie od korzystania z mediów społecznościowych. Jeśli odpowiedziałeś/-aś „tak” na kilka z tych pytań, jest bardziej prawdopodobne, że jesteś zwykłym użytkownikiem mediów społecznościowych i że powinieneś zaangażować się w strategie „cyfrowego detoksu” (więcej o cyfrowym detoksie w następnym wpisie na @psychobloq).

Na poziomie społecznym, rządy lub organizacje muszą podjąć kroki, aby pomóc zminimalizować i (w niektórych przypadkach) zabronić korzystania z urządzeń mobilnych. W wielu krajach istnieją takie kroki, jak zakaz używania smartfonów podczas jazdy. Biorąc pod uwagę utratę produktywności zarówno w miejscu pracy, jak i placówkach edukacyjnych, pracodawcy, szkoły i uczelnie potrzebują właściwej polityki, aby zapewnić, że osoby fizyczne są skoncentrowane na tym, co powinny robić. Wiele szkół zakazuje używania smartfonów w klasie. Zakaz w innych kontekstach, takich jak miejsce pracy, może być również uzasadniony, jeśli jest to praktyczne. Niektóre restauracje oferują obecnie zniżki, jeśli klienci powstrzymają się od używania smartfonów podczas posiłku. Te pozytywne strategie wzmacniania mogą być sposobem na zmniejszenie czasu spędzanego na smartfonach, na których sprawdzamy media społecznościowe.

Świadomość skutków nadmiernego korzystania z mediów społecznościowych musi być osadzona w środowiskach pracy i edukacji. Bardziej kontrowersyjnym tematem jest fakt, że operatorzy mediów społecznościowych (np. Facebook) mogą zacząć wykorzystywać swoje dane behawioralne do identyfikacji nadmiernych użytkowników i dostarczać im strategii ograniczających czas spędzany na ich produktach. Jest to już wykorzystywane w branży hazardu online i może być także łatwo stosowane przez serwisy społecznościowe.

Dla niewielkiej liczby osób, które są rzeczywiście uzależnione od korzystania z mediów społecznościowych, wsparcie psychologiczne jest jak najbardziej uzasadnione. Jednak celem zdrowienia od tego typu uzależnienia (w przeciwieństwie do wielu innych uzależnień) powinno być kontrolowane użycie, a nie całkowita abstynencja, ponieważ nie jest możliwe powstrzymanie kogoś przed używaniem urządzeń, które mają dostęp do Internetu (np. smartfona). Najbardziej skutecznym sposobem leczenia uzależnień online wydaje się być terapia poznawczo-behawioralna (która jest terapią mającą na celu pomóc ludziom zmienić sposób myślenia i zachowania), chociaż stosunkowo dotychczas opublikowano niewiele badań badających jej skuteczność w odniesieniu do uzależnień internetowych- ze względu na nowość tego typu zaburzeń.

Bibliografia:

• https://www.psychologytoday.com/us/blog/in-excess/201805/addicted-social-media
• Andreassen, C.S., Billieux, J., Griffiths, M.D., Kuss, D.J., Demetrovics, Z., Mazzoni, E. & Pallesen, S. (2016). The relationship between addictive use of social media and video games and symptoms of psychiatric disorders: A large-scale cross-sectional study. Psychology of Addictive Behaviors, 30, 252-262.
• Andreassen, C.S., Pallesen, S., Griffiths, M.D. (2017). The relationship between excessive online social networking, narcissism, and self-esteem: Findings from a large national survey. Addictive Behaviors, 64, 287-293.
• Chotpitayasunondh, V., & Douglas, K. M. (2016). How “phubbing” becomes the norm: The antecedents and consequences of snubbing via smartphone. Computers in Human Behavior, 63, 9-18.
• Griffiths, M.D., Kuss, D.J. & Demetrovics, Z. (2014). Social networking addiction: An overview of preliminary findings. In K. Rosenberg & L. Feder (Eds.), Behavioral Addictions: Criteria, Evidence and Treatment (pp.119-141). New York: Elsevier.
• Kuss, D.J. & Griffiths, M.D. (2011). Online social networking and addiction: A literature review of empirical research. International Journal of Environmental Research and Public Health, 8, 3528-3552.
• Kuss, D.J. & Griffiths, M.D. (2017). Social networking sites and addiction: Ten lessons learned. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14, 311; doi:10.3390/ijerph14030311
• Pontes, H.M., Kuss, D.J. & Griffiths, M.D. (2015). The clinical psychology of Internet addiction: A review of its conceptualization, prevalence, neuronal processes, and implications for treatment. Neuroscience and Neuroeconomics, 4, 11-23.